De lucht die we inademen bevat deeltjes en gassen:

• De kleinste deeltjes in de lucht noemen we fijn stof
• Lucht bestaat vooral uit stikstof- en zuurstofgas, maar het zijn de kleine hoeveelheden van andere gassen die (samen met fijn stof) de luchtkwaliteit bepalen

Roet is een onderdeel van fijn stof, en noemen we ook zwarte koolstof of black carbon (BC). Roetdeeltjes ontstaan bij de onvollledige verbranding van diesel, biomassa en biobrandstof. De belangrijkste bronnen van roet zijn (weg)verkeer en het verbranden van hout. 

Fijn stof wordt ingedeeld volgens de grootte van de deeltjes (meer bepaald de 'aerodynamische diameter'). Hoe kleiner de deeltjes, hoe dieper ze onze longen kunnen binnendringen. We spreken over PM₁₀, PM_2,5 en PM_0,1:

• PM₁₀: deeltjes kleiner dan 10 µm
• PM_2,5: deeltjes kleiner dan 2,5 µm
• PM_0,1: deeltjes kleiner dan 0,1 µm of "ultrafijn stof"

(1 µm = één duizendste van een milimeter)

Fijn stof wordt uitgedrukt in een massahoeveelheid per volume lucht, namelijk in microgram per kubieke meter (µg/m³). Ultrafijne stofdeeltjes hebben nauwelijks massa en worden daarom in aantallen uitgedrukt (aantal/cm_³).

Fijn stof wordt naargelang de oorsprong ingedeeld in primaire en secundaire deeltjes:

• Primair fijn stof dat rechtstreeks wordt uitgestoten
• Secundair fijn stof dat ontstaat na reacties in de atmosfeer

De meeste stofdeeltjes ontstaan door de mens, bv. door het houtverbranding, land- en tuinbouw en verkeer. Sommige stofdeeltjes zijn van natuurlijke oorsprong, zoals zeezout of Saharazand (al komt dat laatste maar zelden voor in Vlaanderen).

Fijn stof bestaat uit een mengsel van verschillende soorten vaste of vloeibare deeltjes met een uiteenlopende chemische samenstelling:

• Secundaire anorganische ionen
• Organische deeltjes
• Mineraal stof
• Zeezout
• Roet

Lees meer over fijn stof in deze infografiek van de Vlaamse Milieumaatschappij.

• Gezondheid: luchtverontreiniging verergert bestaande gezondheidsprobemen, zoals luchtweginfecties en astma. Het leidt tot hart- en vaatziekten, kanker en vroegtijdige sterfte. Fijn stof heeft het grootste aandeel in de gezondheidseffecten
• Natuur: luchtverontreiniging tast ecosystemen aan en vermindert de biodiversiteit. Dit komt vooral door ammoniak, stikstofdioxide en ozon
• Klimaat: luchtverontreiniging beïnvloedt ook de klimaatverandering

Lees meer over de effecten van luchtverontreiniging op onze gezondheid en ecosystemen (VMM-infografieken).

Schatting van het aantal vroegtijdige overlijdens door luchtverontreiniging in Vlaanderen in 2020 (bron: VMM).

• SO_x: zwaveloxiden
• NH₃: ammoniak
• NO_x: stikstofoxiden
• NMVOS: niet-methaan vluchtige organische stoffen
• PM: fijn stof
• PAK's: polycyclische aromatische koolwaterstoffen
• BC: zwarte koolstof
• UFP: ultrafijn stof
• PBC's: polychloorbifenylen 
• CO: koolstofmonoxide
• CH₄: methaan

• Verplaats je duurzaam: wagens stoten veel vervuilende stoffen uit. Ga zoveel mogelijk te voet, met de fiets of het openbaar vervoer
• Verwarm verstandig: het verbranden van hout is de belangrijkste bron van fijn stof in Vlaanderen. Beperk het gebruik van houtkachels en open haarden. Lees meer over luchtverontreiniging door houtverbranding (VMM-infografiek)
• Eet plantaardig: de uitstoot van ammoniak door de veeteelt draagt veel bij aan (secundair) fijn stof

• Europa: het Europees niveau is van groot belang voor de regelgeving rond luchtvervuilling. Luchtverontreiniging stopt namelijk niet aan de grenzen. Twee belangrijke Europese richtlijnen zijn de Nationale Emissieplafondrichtlijn en de Richtlijn Luchtkwaliteit.
• Vlaanderen: de Vlaamse Regering heeft in oktober 2019 het Luchtbeleidsplan 2030 goedgekeurd. Dit plan bevat maatregelen om de luchtverontreiniging in Vlaanderen aan te pakken en zo de impact van luchtverontreiniging op onze gezondheid en het leefmilieu verder te verminderen.
  
• Stad Gent: in 2016 werd het Actieplan voor Gent, kanaalzone en omgeving goedgekeurd. Het mobiliteitsplan, dat bestaat uit een parkeerplan (2016) en een circulatieplan (april 2017), heeft de luchtkwaliteit in de binnenstad duidelijk verbeterd. En in 2020 heeft de stad Gent een lage-emissiezone (LEZ) ingevoerd.